«خانه‌های بهداشت»، نخستین و محيطيترين واحد روستائي ارائه خدمت در نظام شبكههاي بهداشتي درماني كشور به شمار میروند و نقش مهمی در پیشگیری از بيماريها و صیانت از سلامت مردم را به عهده دارند، بهطوریکه ارتقای شاخصهای بهداشتی کشور به ویژه در روستاها مرهون فعالیتهای آنهاست.
هر خانه بهداشت بسته به شرايط جغرافيايي- به ويژه امكانات ارتباطي و جمعيت – يك يا چند روستا را تحت پوشش خود دارد و نقش کلیدی این خانهها، زمانی مشخص میشود که در دور افتادهترین روستاهای کشور با ارائه خدمات بهداشتی لازم به روستاییان، از بروز بیماری در جامعه پیشگیری میکنند.
مهمترین ماموریت خانه‌های بهداشت در مناطق روستایی، ارائه خدمات پيشگيرانه و بهبود کيفيت زندگي است. خانه‌های بهداشت وظایف دیگری هم دارند، چون: مراقبت مادر، کودک، بهداشت محیط، بهسازی محیط، آموزش مردم، ارائه مکمل و دیگر موارد است که در حال حاضر با توجه به تغییر چهره بیماریها از واگیر به سمت غیرواگیر، برنامه های کنترل فشار خون، دیابت و بهداشت روان هم به برنامه خانه‌های بهداشت اضافه شده است.
در حال حاضر 29 درصد از جمعیت کشور در مناطق روستایی ساکن هستند و بدون توسعه روستا، توسعه شاخصهای سلامت امکانپذیر نیست و با توجه به تغییر نیازها نقش موثر خانه‌های بهداشت بسيار مهم و تعیینکننده است.
از منظری دیگر، مهمترين و اميدبخشترين نقش خانه بهداشت، آموزش بهداشت است و بهورزان نیز در خانههاي بهداشت وظایفی چون: سرشماري سالانه و ثبت اطلاعات، آموزش بهداشت عمومي و برنامههاي تنظيم خانواده و مراقبتهاي تغذيهاي، واکسیناسیون و ایمنسازی، نظارت بر موازين بهداشت حرفهاي و غربالگري جمعيت تحت پوشش يا گروههاي سني، جنسي و شغلي خاص بهطور مستمر يا در مقاطع زماني معين را به عهده دارند.
کارکردهای خانه‌های بهداشت که به آنها اشاره شد، نشانگر نقش مهم و حیاتی خانه‌های بهداشت است که وزارت بهداشت را بر آن داشت که یکی از اولویتهای برنامه تحول نظام سلامت، توجه به بازسازی و تجهیز این خانهها در مناطق روستایی باشد. بنابراین ساخت و بهره‌برداری از هزار و 995 خانه بهداشت جدید تا بهمن ماه امسال، همچنین تحول در خدمات مراقبتهای اولیه برای 23 میلیون روستایی و شهرهای زیر 20 هزار نفر از برنامههای وزارت بهداشت اعلام شده بود که اکنون به مناسبت سی وششمین سالگرد پیروزی انقلاب، هزار خانه بهداشت افتتاح میشود.
ناگفته پیداست که با اجرای برنامه تحول سلامت، تلاشهاي زيادي در كشور براي استقرار يك نظام سلامت خوب كه بتواند به تمامي نيازهاي جامعه پاسخ دهد، صورت گرفته است. بدون شک طراحي و استقرار نظام شبكههاي بهداشتي- درماني در كشور بهعنوان یکی دیگر از مراحل اجرای برنامه تحول سلامت، می تواند انقلاب چشمگيري را در عدالت و دسترسی همه مردم در دریافت خدمات سلامت ايجاد کند و افقهای روشنی را برای بهبود کیفیت زندگی مردم در مناطق روستایی و محروم پیش رو داشته باشد.
* دکتر زارع نژاد/ مشاور وزیر و رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاعرسانی